مجله خبری مساجد

حرم امامزاده شعیب سبزوار در راءس شهر مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد واقع گردیده و وابسته به اواخر زمان صفوی و اوایل حکومت قاجار میباشد.امام زاده شعیب در سبزوار در نصیب مرکزی شهر و در خیابان رازی جای دارد. این آرامگاه دارنده بنای با شکوهی میباشد که محوطه آن از سطح خیابان در طول بالاتری مکان گرفته میباشد. قبل از ایجاد کرد آرامگاه، در جای فعلی آن آرامستان همگانی سبزوار قرار داشته که در قول صفوی قبرستان را تخریب می نمایند و آرامگاه امامزاده شعیب را بر روی ویرانه های آن سازه می نمایند.

معماری سازه
مساحت امام زاده شعیب سبزوار نزدیک به ۵ هزار متر مربع میباشد که ۱۰ درصد آن به حرم مهم مقبره و تربتخانه تخصیص داده گردیده‌است. در اولِ ورود به سازه از ضلع جنوبی با سردر زیبایی مواجه می شویم که بوسیله کاشی نره کاری گردیده که بر روی سردر آن، عباراتی با خط نستعلیق نگارش شد‌ه‌است. طول بقعه نزدیک به ۱۰ متر است و توسط چهار رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد نورگیر، نور درون آن نگهبانی می گردد. کف بقعه نیز سیمانی بوده که به مدل سنگ نما فعالیت شد‌ه‌است. بنای آرامگاهی امامزاده شعیب چهار حیاط کاشی کاری گردیده در چهار سمت خویش داراست. مقبره نقره کوب امامزاده در راءس بقعه قرار گرفته و دارنده ردیف های مطلا میباشد.

گنبدی خوشگل بر روی این بقاع به چشم می خورد که با کاشی تزئین شد‌ه‌است. این گنبد دارنده دو مناره خشتی بی آلایش میباشد که ۲۵ متر طول دارا‌هستند. پنج متر ابتدایی مناره ها مربعی صورت بوده و آن گاه به صورت هشت ضلعی پیاده سازی گردیده و انتهای آن نیز استوانه ای هیبت است. پیرامون صحن مقبره ۳۵ حجره به چشم می‌خورد که محل دفن هم محلی ساکن بوده و از برخی نیز به عنوان زائرسرا امورد به کارگیری قرار میگیرند. به صورت کلی پلان و طرح امامزاده شعیب سبزوار را می شود به تیتر یکی مدبرانه ترین نوع پیاده سازی معماری در پیمان صفوی برشمرد.

امامزاده شعیب
عموم سبزوار مداقه ویژه ای به امامزاده شعیب آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد دارا هستند. از یک سو انتساب این امامزاده به علی بن موسی الرضا و از سویی دیگر اعتقادات عمیق مذهبی عموم سبزوار سبب این وسعت از ارادت شد‌ه‌است. اکثر عموم سبزوار در روزهای چهارشنبه بدین جای مراجعه می نمایند. خلال ادای آئین و پخش نذورات، به مناسک عبادی خویش می‌پردازند. امامزاده شعیب سبزواری به جهت قرارگیری در مسیر شاهراه ارتباطی طهران-مشهد که هر ساله میلیون ها زائر از آن عبور می نمایند. بسیار آیتم اعتنا جای دارد. بخش اعظمی از کاروان های سواره و برخی پیاده درمسیر عبور خویش از سبزوار شب را دراین مکان مقدس سپری می نمایند. بعداز آن برای راهی شدن به پابوس امام رضا راهی مشهد می‌شوند.

آرامگاه در کشور‌ایران سهم قابل توجهی در تاریخ مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد معماری کشور‌ایران دارااست و نظارت یک آرامگاه پر اسم و رسم در جمهوری اسلامی ایران از جنبه های مختلفی زیرا تاریخی، اجتماعی، مذهبی، معماری و هنری شایان توجه میباشد.

از آرامگاه در فرهنگ وتمدن فارسی عمید، به عنوان مکان آرمیدن، محل آسایش، محل اسکان، گور، مزار و بقاع و محل دفن خاطر شد‌ه‌است. مجموعاَ آرامگاه، بنایی میباشد که تنی از شخصیت های مذهبی یا این که غیر مذهبی در آن مدفون اند.

آرامگاه مذهبی، محل دفن امامزاده، مصلح یا این که البته از اولیاء خداست که بدل به زیارتگاهی همگانی شد‌ه‌است. در بین همه ابنیه مذهبی، مقابر و امامزادگان از مهم ترین رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد بناهای مرز و بوم به شمار می‌روند.

بعد از عصر ساسانی و در اولِ ورود اسلام به کشور ایران نمی قدرت ایجاد کرد تاثیر خاصی از آرامگاه در کشور‌ایران روئت کرد و حتی فراتر از آن، بیشتر مراسم یادبود و خاکسپاری نیز از جانب مسلمان‌ها مذموم شمرده می‌شد و تکریم قبور و برپایی مراسم در مجاورت آن‌ها از عادات ناپسند یهود و مسیحیت برشمرده می‌شد. البته در به عبارتی اثناء، با عامل در پناه ماندن مزار سرداران جنگی از باد و باران، تاسیس سایبان روا شد و بعد از مدتی نیز مزار اصحاب فرستاده(ص) نیز شاخص های چادری و چوبی شناخته شدند که به قبور ساسانی دارای اسم و رسم شدند.

بیان کننده آرامگاه معنایی نمادین داراست یعنی جایی که روح از گرفتاری های مادی بیرون شـده بـه وقار میرسد. آرامگاه های کشور‌ایران، بعداز مساجد متداولترین نوع بنای همگانی در معماری اهل ایران میباشد. کلاً آرامگاه دارای اسم و رسم به بنایی گفته می‌شود که یک یا این که چندین شخصیت مذهبی یا این که سیاسی در آن دفن گردیده باشد.

این نوع بناها را به دو تیم، حرم آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد های مذهبی (زیارتی) و مقبـره هـای غیـر مذهبی می قدرت تقیسم کرد. بقعه های مذهبی در بیشتر شهرها و روستاها به امامزاده پر اسم و رسم شـده انـد و در مقایسه با بقیه بناهای اسلامی به جز مساجد از اعتبار ویژه ای برخوردارند. امامزاده ها بیش از سایر بناهای عصر اسلامی گزینه احترام وعلاقه مسلمان ها به ویژه شیعه‌ها می‌باشند.

بناهای فوق در طی مجال پیشرفته و از یک آرامگاه بی آلایش به دسته های بسیار باشکوهی تبـدیـل شـده انـد ، مانند بناهای مشهد، قم، بسطام و روضه خوان صفی …

مسجد رستم پاشا (معرفی، جاذبه‌ها و شیوه دسترسی)

مسجد رستم پاشا (Rüstem Paşa Camii) به عنوان مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مثال مساجد تاریخی استانبول میباشد و به زمان حکومت فرمانروا سلیمان وابستگی دارااست. این مسجد به امر رستم پاشا (صدر اعظم عثمانیان) سازه شد. نمای بیرونی مسجد رستم پاشا خصوصیت چشمگیری ندارد ولی معماری داخلی آن بسیار مخصوص میباشد. هنگامی که پادشاه سلیمان نماز آدینه را واجب اذعان کرد، مسجدهای بخش اعظمی در استانبول ساخته شدند که مسجد رستم پاشا هم جزو آنها بود. این مسجد امروزه فعال وجود ندارد و فقط برای بازدید گردشگران دایر میباشد.

درین مقاله وبسایت تورگردان، متن کوتاهی رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد را برای معرفی مسجد رستم پاشا تخصیص داده‌ایم. در‌صورتی‌که قصد دارید به زودی عازم استانبول گردید، بازدید از مسجد رستم پاشا را نیز در لیست اپ‌های خویش قرار دهید. مطمئن باشید معماری و فضای داخلی مسجد شما‌را شگفت زده خواهد کرد.

مسجد رستم پاشا (Rüstem Paşa Camii) مثلا مساجد تاریخی استانبول میباشد و به روزگار حکومت پاد شاه سلیمان وابستگی داراست. این مسجد به فرمان رستم پاشا (صدر اعظم عثمانیان) سازه شد. نمای بیرونی مسجد رستم پاشا خصوصیت چشمگیری ندارد البته معماری داخلی آن بسیار اختصاصی میباشد. هنگامی که شاه سلیمان نماز آدینه را واجب ذکر کرد، مسجدهای اکثری در استانبول ساخته شدند که مسجد رستم پاشا هم جزو آنان بود. این مسجد امروزه فعال وجود ندارد و فقط برای بازدید گردشگران دایر میباشد.

درین مقاله تارنما تورگردان، متن کوتاهی را برای معرفی مسجد رستم پاشا تخصیص داده‌ایم. در شرایطی‌که قصد دارید به زودی عازم استانبول گردید، بازدید از مسجد رستم پاشا را نیز در لیست نرم آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد افزار‌های خویش قرار دهید. مطمئن باشید معماری و فضای داخلی مسجد شما‌را شگفت زده خواهد کرد.

از آن جـا که شغل های علمی و اجرایی یک مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مدرسـه علمیه مخارج زیادی را در بردارد واقفان این سازه با هوشمندی و سخاوت موقوفاتی را بدین فرمان تخصیص داده اند. مطابق معلم وقف ، نصیب متعددی از درآمد این موقوفات بعد از کسر هزینه های تعمیر، تبدیل و تجدید، به مکتب سلیمانیه مشهد تخصیص می‌یابد که برای هزینه های طلاب علم ها فقاهتی و محصلین از قبیل تنظیم فرش، روشـنایی ، مواجب خدام تعمیرات ضروری مکتب و … صرف خواهد شد.

از این رو بیشــتر مخارج مکتب سلیمانیه مشهد از روش موقوفات آن تأمین می شـود و بخشی از این موقوفات مانند دکاکین متصل به مکتب قدیم که در طرح توسـعه بقعه مطهر از در میان رفته میباشد و یا این که موقوفات دیگری که در طی تاریخ به دلایلی غیر قابل دسترس گردیده است ، با سعی فراوان در سال های قبلی رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد احیا شد‌ه‌است. .

در سال ۱۳۷۶ ، بعداز آن که بنای کهن « مکتب سلیمانیه مشهد» در طرح بسط مقبره مطهر امام رضا ( علیه السلام ) قرار گرفت ، تصمیم دریافت شد تا ساختمان نو مکتب در مکانی در حدود مقبره مطهر ساخته خواهد شد. از این رو به جهت کمبود دارایی ، در شرایطی‌که چه تشکیل داد این مکتب با یک سری سال تأخیر مواجه شد، ولی بالاخره بعد از یک سری سال کوشش ، بنای تازه مکتب علمیه با استحکام، زیبایی وکاربری مطلوب ساخته شد.

فیض گیری
مکتب بعد از اطراف منزل و خانواده ، اولی بستر برای تجارب استعداد ها، شکستها، موفقیتها، محبوبیتها ، انزوا ، طرد و … میباشد کالید کلیه مدرسه ها برگرفته از آموزش و پرورش حکم کننده بر عصر ی هنگامی مشخصی میباشد ، مدرسه های زمانه قاجار که زمان گذار از مرحله سنت به مدرنیته میباشد و تأثیر پذیری دور و بر از اینگونه تحولی آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد را که مطابق بها ها میباشد را به اکران میگذارد ، مـدت هـا سـاختار مدرسه های به تقلید از بها های آموزشی مدرسه ها قبل از آن ( که به طور مدرسه منزل و درس دادن شرعی ) به طور سنتی بود.

فتحعلي پاد شاه قاجار براي تفريحات تابستاني مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد خویش امر مي دهد تا در حیطه اي خوش آب و هوا فارغ شهر طهران که وسعتي بسيار کمتر از امروز داشت باغي مصفا بسازند.

درکنار روستايي که «گُمقام وي» يا «گُمقام به» خوانده مي شد و در نياوران امروز قرار داشت به جاي نيزاري که در همسايگي روستا واقع بود گلشن را ساختند. گلشن ييلاقي فتحعليشاه که در جاي نيزار ايجاد شد را «ني آوران» ناميدند که بعدا به اسم «نياوران» جهانی شد.

محمد فرمان روا نيز در همين گلشن بناي خرد و بی آلایش اي سازه کرد و در ادامه وی ناصرالدين پاد شاه « کاخ صاحبقرانيه» را در اين گلشن ایجاد کرد. آخرين بنايي که در زمانه قاجار در تیم نیاوران ساخته شد پر اسم و رسم به کوشک احمدشاهي میباشد.

در طی حکومت پهلوي دوم، برخي از بناهاي خرد گلشن نیاوران تخریب شد و کاخ نياوران با سبکي امروزی جهت سکونت وي و خانواده اش ساخته شد و در حال حاضر یکی زیباترین کاخ ها رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد در کشور‌ایران میباشد.

معماری کاخ نیاوران
در کناره شمال شرقي تیم فرهنگی تاریخی نیاوران ساختمان کاخ نياوران با مساحتي نزدیک به 9000 مترمربع در دو طبقه و يک نيم طبقه تاسیس گردیده‌است.
عمليات تاسیس اين سازه در سال 1337 ﻫ . ش، با طرحي ايراني شروع گرديد و با وقفه اي که در تشکیل داد آن پيش آمد در سال 1346 به اتمام رسيد و در سال 1347 آیتم فایده برداري قرار گرفت.
ساختمان کاخ نياوران آغاز تحت عنوان محلي براي پذيرايي ميهمانان خارجي در لحاظ گرفته گردیده بود البته در هنگام ایجاد کرد به محل سکونت محمدرضا پهلوي و خانواده اش تخصیص يافت. معمار کاخ نیاوران محسن فروغي سیاست‌مدار و معمار اهل ایران میباشد که به وسیله کمپانی فرمانفرمائيان پیاده سازی کاخ را به مرحله ایفا درآمده میباشد.
طرح چهار ضلعي کاخ نياوران و فضاسازي معماري داخلي آن الهام گرفته از معماری ايرانی با فایده گيري از فناوری امروزی میباشد.
تزئينات آن نيز تلفيقي از هنر پيش از اسلام و بعداز اسلام میباشد که گچبري بوسیله مدرس عبداللهي، آينه کاري به وسیله مدرس علي اصغر و کاشي کاري نماي خارجي به وسیله مدرس ابراهيم کاظم پور و ايليا انجام یافته میباشد.
کف سازه از متاع سنگ سياه و سقف آن از فرآورده آلومينيوم میباشد که از اواسط گشوده مي گردد. دکوراسيون و مبلمان داخلي کاخ نياوران بوسیله يک تیم فرانسوي طراحي و ایفا شد‌ه‌است..
از ويژگي هاي عمدة اين سازه تزئينات و نماي آجري به فعالیت رفته در سرتاسر نماي بيروني آن میباشد. آجرها از نوع منقوش قالبي با طرح هاي متنوع به رنگ نخودي میباشد.
ورودي بنای کاخ نياوران در ضلع آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد جنوبي جای دارد که به وسيله چندين پله از کنار آبگینه بيضي صورت پوشيده از کاشي، به کوشک منتهي مي گردد.
عمارت احمدشاهي در دورة پهلوي دوم بازسازی و الحاقات جديدي در آن شکل گرفت و مبلمان داخلي آن تماما عوض شد تا تحت عنوان دفتر و سکونت رضا پهلوي گزینه به کار گیری قرار گيرد.
معماری کاخ نیاوران که برای سال‌ها محل معاش محمدرضا فرمان روا پهلوی و خانواده وی بود، به سیرتکامل‌ای میباشد که ساختاری چهار ضلعی دارااست و از دو طبقه بدون نقص و یک نیم‌طبقه تشکیل‌شده میباشد.

گلشن پردیس یکی گلشن های زیبای کشور‌مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد ایران میباشد و به همین سبب ساز یکی‌از مهم‌ترین جاهای جذاب طهران محسوب میشود.

امروزه آنچه از آن گلشن های اشرافی و مجلل به عنوان گلشن بهشت شناخته می گردد، فقط نصیب خرد و تغییر و تحول یافته ای از ساختار اصیل گلشن میباشد. عمارت اساسی گلشن در حال حاضر به موزه سینما تغییر و تحول کاربری یافته میباشد

عمر گلشن بهشت به سال ها پیش در حین قاجاریان گشوده می‌گردد، طبق ورقه ها جان دار نزدیک به سال های 1250 تا 1264، محمد فرمانروا قاجار امر کرد تا این گلشن با دو رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد عمارت ساخته خواهد شد.

سال ها بعد از آن ناصر الدین پاد شاه حجم زمین های دور و اطراف این گلشن را بیشتر و گلشن را به دخترش تحت عنوان کادو عروسی اهدا کرد، داماد ناصر الدین فرمانروا که خویش معماری زبر دست بود، ساختمان جنوبی گلشن را به اتمام رساند و عروسی را در همین عمارت برگزار کردند.

بعداز فوت وی بدین گلشن پژوهش نشد و رو به هلاکت رفت تا اینکه یک بازرگان شیرازی این گلشن را خریداری و آغاز به نوسازی کرد
در سال 1316 مکتب شاپور تجریش در این جا دایر شوید و سال ها آن گاه این سازه به دفتر کار طرح ریزی جشن و پای کوبی های ملی تغییر‌و تحول کاربری اعطا کرد و نهایتا بعداز انقلاب آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد در چنگ صدا و سیما قرار گرفت و در سال 1381 درب این عمارت با تیتر موزه سینمای کشور ایران به روی عموم گشوده شد.

برخلاف انتظار، آرامگاه بایزید بسطامی خارج از مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد فضاهای معماری و در کناره ای از صحن دسته بایزید جای دارد.
اتاقک خرد فلزی که روی سنگ مرمرین مزار وی نصب گردیده ، مرتبط با سال های اخیر میباشد.
خانقاه بایزید در سمت غربی مرقد واقع میباشد و مشتمل بر سه اتاق خرد متصل به هم با سقف های کوتاه می گردد، در بخشی از ایـن سازه محراب گچبری زیبایی وجود دارااست.
بر بالای کتیبه ورودی به اتاق دوم تاریخ 702 ه . ق به چشم می‌خورد.
بنای بقعه بایزید فاقد تزئینات گچبری میباشد.
گچبری های اتاق نخستین و دوم صومعه بایزید در آرامگاه بایزید بسطامی بسیار قشنگ و مالامال شغل می باشند و در اجرای آن‌ها غایت هنرمندی به عمل برده گردیده‌است، این گچبری ها خاکستری می‌باشند و دارنده ادغام بندی زیبایی می‌باشند.
مناره آرامگاه بایزید بسطامی رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد از اثر ها زمان سلجوقی بوده و یک تاثیر تک تک آجری مالامال فعالیت میباشد.
این مناره دارنده تاجی قشنگ که تزئیناتش مشابه به مقرنس میباشد.
نقوش به عمل رفته مشمول نقوش گیاهی و هندسی میباشد. روی این منار دو کتیبه خطی وجود داراست یکی‌از آیت الکرسی و دیگری خوانا وجود ندارد.
فضاهای مرتبط به آرامگاه بایزید بسطامی
مسجد ایلخانی
این مسجد بنا شده در غرب آرامگاه بایزید بسطامی، به صورت یک دالان طویل با سقف هلالی میباشد.

صومعه بایزید
پیشینه صومعه یا این که چله منزل های تیم بایزید که از سه اتاقک خرد مربع صورت در امتداد یکدیگر و درجنوب حیاط غربی درست شده اند، به قبل از بعد از ظهر سلجوقی بازمی خواهد شد و آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد به احتمال توانا ، به هنگام ایجاد کرد مسجد نخستین سازه گردیده اند.

در زمانه قبل از اسلام، هیچ نوع نماد مهمی از اثر مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد ها آرامگاه دارای اسم و رسم که جداگانه سازه گردیده باشد، نیست.

آرامگاه دارای اسم و رسم کورش در پاسارگاد استثنایی میباشد. به‌این طرز، وقتی که اسلام به کشور ایران آمد هیچ سنت آرامگاهی وجود نداشت تا الهام نصیب تمایل مسلمان ها برای تاسیس اینگونه بناهایی باشد. خیر فقط فقدان فیزیکی این مثال های بی آلایش معماری حایل رویکرد بسط ساختمان های آرامگاهی میشد. بلکه اسلام بنیادی دقیقا از هر سیرتکامل یادگاری قانونی برای مردگان روگردان بود.

فرستاده اسلام، حضرت محمد (ص)، خویش پیشنهاد کرده بود رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد که گور ها هم سطح زمین باشند، آسانی ای که فرستاده به مومنان سفارش می کردند، هم طرف اعراب و هم از جانب ایرانیان رعایت نشد.

آرامگاه که عملی تماما شیعه وار میباشد، از سنت دیرپای اسلامی که طبق آن مکانی می توانست تحت عنوان مسجد گزینه به کار گیری قرار گیرد. این شیوه ترسیم تا حدی با رواج اسلام راجع به جهاد رابطه دارااست. در کشور‌ایران فعالترین مرز با دنیا شرک، فارغ از زیرا و چرا در شمال شرقی در طی آسیای مرکزی قرار داشت. دقیقا در همین جا، بیشترین آرامگاه در کشور‌ایران یافت می‌گردد.

از سده سوم هجری هیچ نوعی از آرامگاه در کشور ایران، که بتوان تاریخ معینی را بر آن نسبت بخشید باقی نمانده میباشد، به نظریه بعضی بازرسی گران، آرامگاه های مطهر امام رضا (ع) ، حضرت معصومه (س) ، حضرت عبدالعظیم (ع) و آرامگاه آستانه اشرفیه (گیلان) اول آرامگاه های کشور ایران را ارائه می کنند، شاید بتوان تدفين هارون الرشید در خراسان را جزء مثال های آغازین سنت آرامگاه سازی در کشور‌ایران قلمداد نمود و ذیل بنای کوچکی برای شکل گیری بنای آرامگاه امام رضا ( ع ) به شمار آورد، لیکن بیشتر دانشمندان آرامگاه امیر سامانی آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد را در بخارا را اولیه بنای حقیقی وواقعی آرامگاهی در عظیم تمدن اهل ایران به شمار می آوردند.

بعضی از دانشمندان، اولیه آرامگاه اسلامی را قبه الصلبیه، آرامگاه مامان خليفه المنتصر عباسی در سامرا منتسب به نصفه دوم قرن دوم هجری معرفی می نمایند.

مسجد جامع سمنان دارنده چهار در تعالی ورودی از شمال، جنوب، شرق و شمال غربی میباشد.
در شمال غربی به دالان درازی مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد گشوده میشود که در انتهای آن توکل پهنه میباشد.
درهای شمال، جنوب و شرق مسجد جامع سمنان دارنده هشتی دالان و دهلیز می‌باشند.
بالای درهای شمالی و شرقی تزئینات مقرنس کاری گچی خوشگل با دو گوشواره دو طبقه در طرفین با پشت بغلهای کاشی کاری گردیده وجود دارااست.
در هشتی های شمالی، جنوبی و شرقی تاق های آجری گنبد دار با تاق نماهای مختلف با لچکی کاشی کاری گردیده مشاهده میشوند.
حیاط غربی مسجد جامع سمنان به طول ۱۹/۰۵ متر، کامل خیس و زیباتر از ایوانهای دیگر ایجاد شده است و کاشی کاری و کتیبه های زیبایی دارااست.
در پشت تراس غربی ، مقصوره خوشگل به طول ۲۱ متر قراردارد.
در بالای این مقصوره گلدسته ای وجود داراست که مشتمل بر گنبد کوچکی با پوشش کاشی فیروزه ای و ساق هشت ضلعی بلند میباشد.
در طرفین حیاط غربی مسجد جامع سمنان ، دو شبستان مشمول چهل طاق و سی ردیف مدور و کلفت در اواسط و پنج نیم ردیف در هر سمت که مجموعاً چهل ردیف می‌گردد، قرار رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد دارد.
تراس شرقی مسجد جامع سمنان به طول ۱۸/۰۵ متر دارنده شکوه نادر نظیری میباشد.
بر بالای تراس شرقی، گلدستهای قشنگ به طور طرح شش ضلعی، با پوشش هرمی صورت و نرده مشبک و چوبین جالبی خودنمایی می نماید.
در طرفین ایوانها و چهار گوش صحن، چهار مهتابی تبارک با اتاق ها و حجره هایی یک سری و در پایین آنان شبستان هایی با پنجره های مشبک آجری لعاب دار ایجاد شده است.
در آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد هشتی های شمالی، جنوبی و شرقی تاق های آجری گنبد دار با تاق نماهای مختلف با لچکی کاشی کاری گردیده مشاهده می گردند.

براساس مستندات جان دار، گلدسته مسجد جامع مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد کرمان در طول کریم و مهربان خان زند و در سال 1176 هجری قمری بازسازی گردیده‌است. سردر رو به شرق مسجد از شلیک توپ های آغامحمدخان قاجار صدمه چشم میباشد البته بعد ها تجدید بنا گردیده. نوسازی و تغییرات این سازه بسیار ناهمگون میباشد.

فعلا از تراس غربی، به صحن ایوان فارغ از آبگینه منش پیدا می نماید. که پنجره های فولادی به صورتی تماما الحاقی و بیگانه به حیاط های سمت راست و چپ وصل گردیده اند. شایان توجه میباشد که درهای ورودی شبستان های مسجد جامع کرمان هم فولادی نبوده و از کالا چوب تاسیس شده است. اما این پنجره ها که به نحوی آن تراس ها را رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد پوشانیده فولادی میباشند و سال نصب آن ها ( 1366 ) نیز بر روی آنان حک گردیده است. در کل مسجد جامع کرمان از حیث نقشه مشابه مساجد بلندمرتبه دیگر معماری اسلامی میباشد.

در آحاد سازه کاشی کاری بی نقص یافت می‌گردد. در کتیبه سفالی سردر تاریخ 750 قمری / 1349 میلادی وجود داراست و به لحاظ می رسد که همگی مسجد جامع کرمان به استثنای برخی آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد تعمیرات و تزئینات سفالی که در قرن شانزدهم به شغل آمده، در به عبارتی تاریخ درست شده باشد.