مجله خبری مساجد

مسجد جامع ساوه در عصر های متفاوت به وسیله مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد هنرمندان اهل ایران تزئین و تجدید بنا گردیده، اثری از بنای اول مسجد در زمانه کنونی باقی نمانده میباشد. مسجد ساوه که کاملاً از آجر و گل تشکیل شده از صحن و گنبدی در جنوب، دو حیاط، یک مناره، یکسری شبستان، محراب هـای متعـدد و سابق با خطـوط کوفی و دو محراب از عصر صفویه با خط ثلث در زمینی به حجم ۴۲۰۰ متر مربع تشکیل‌شده میباشد. شبسـتان هـا و دهلیزهای زیبای آجـری آن از آثـار سـده ششـم و عصـر سلجوقیان به‌حساب می‌آید. صورت پلان مسجد غیر متقارن می باشد.

حیاط ورودی
سردر ورودی مسجد ساوه در چوبی و شیشه های رنگی اش میباشد که در قرن هفتم که‌این مسجد آنقدرها هم تاریخی نبـود، در ورودی و مجموعـه سـرد ، صحیح روبـه روی گنبدخانه قرار داشته و برای پا گذاشتن به صحن مسجد بایستی از یک طاق رفیع و ۲ منـاره در دو طرفش، می گذشتند. ۲ منـاره مسجد جـامع سـاوه، قـدیمی ترین جفت مناره در سردر رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مساجد خواهند بود.

تراس مسجد ساوه
مسجد جامع ساوه دارنده دو تراس کلان میباشد که در ضلع جنوبی و غربی ایوان جای دارد. سازندگان این مناطق، نمای بیرونی آنان‌را با خشت و تماما هنرمندانـه تزئین کرده اند. پیرامون تراس ها نیز شبستانها و حجره هایی درست شده که از آن ها تحت عنوان محل پرستش و استراحت به کار گیری میشد.

دهلیزهـا و راهروهـای بـزرگ، این شبستان ها را به یکدیگر متصل می نماید که هر راهرو با عرضی موازی با ۳ متر و ۵۰۰ سانتی متر و ارتفاع تقریبی ۲۰ متر ایجاد شده است. آجرهای چهارگوش نیـز کف راهروها را فرش کرده و آن را خوشگل و تماشایی ساخته میباشد. در سمت راست تراس بنا شده در ضلع غربی مسجد، منش پلـه اکوچک و باریک جای‌دارد که درواقع شیوه ورودی به پشت بام مسجد میباشد شبستان و راهروها نیز پوشیده از سقفی از گنبدی صورت میباشد که با استعمال از کاهگل ، سطح بیرونی آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد آن‌ها پوشیده شد‌ه‌است.

محراب
این مسجد مشتمل بر ۶ محراب بوده میباشد. درون محراب و ربرروی ستون اولیه نوشته ها آیه ۲۵۴ سوره مبارکه بقره (آیه الکرسی) به خط ثلث گچبری شـده کـه قسمتی از آن از میان رفتـه میباشد.

کاروانسرای مرنجاب به صورت مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد قلعه‌ای مربع‌ صورت به مساحت ۳۵۰۰ متر مربع میباشد که شش ساختمان بلند در دیوارهای آن درنظرگرفته شده میباشد.

· محور‌های این کاروانسرا از سنگ و ملاط ایجاد شده است.

· مصالح مصرف شده در کاروانسرای مرنجاب از گچ و خشت میباشد.

· باطن کاروانسرای مرنجاب حیاطی به بعدها ۳۰ در ۲۰ متر میباشد که بدور تا بدور آن را ۲۹ اتاق در آورده‌اند که با تعدادی پله از کف ایوان به آن می‌رسند.

· در پشت اتاق‌ها هم رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد سرسرای بزرگی برای اصطبل پیش‌بینی گردیده بود مسافران بتواند اسب ها و قاطرهایشان را آنجا نگه بدارند.

· کاروانسرای مرنجاب دارنده قنات آب شیرین نیز است.

· در حوالی کاروانسرای مرنجاب حوضچه‌ آبی‌رنگ به ارتفاع ۵۰ متر و پهنا ۱۵ متر جای دارد که درختان بید و گز آن را محدود کرده‌اند و با آب قنات کاروانسرا مالامال می گردد.

· در بالای این کاروانسرا سنگرهایی به خواسته دیدبانی ساخته بودند که حدود ۵۰۰ پاسدار دارای سلاح وظیفه پاسداری و نگهداری از قلعه را داشتند.

· ۴ ساختمان بلند در کناره‌های کاروانسرای مرنجاب و دو تا هم روبروی هم، در اواسط دو دیوار که سازه را به زیبایی و دوام قابل توجهی رسانده‌اند.

· نقشه‌ سازه از بخش اعظمی آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد جهات مشابه به ساختمان‌های قصر بهرام و عین‌الرشید سیاه‌کوه میباشد و پیدا میباشد که اقامتگاهی برای قوافل بوده اما بنای مرنجاب جدیدتر از بناهای مذکور میباشد و پیشینه‌ پیشاصفوی ندارد.

در شیوه ایجاد کرد آن‌ها، معمولا مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد در حیطه جابجایی مکعب اساس به قاعدة مدور سقف ، حجمی با قاعده هشت ضلعی پیدا میکنند. اصراری که معماران سابق در اثبات نگاه داشتن صورت مربع محور و دایره گنبد در بخش اعظمی از بناها داشته اند و تلاشهای فراوانی که در تبدیل این دو به یکدیگر جاری ساختن داده اند و اهمیتی که درین نصیب گنبدخانه ، حوزه‌ تبدیل مربع مبنا به دایره، حس می‌شود بعضی از پژوهشگران را بر آن داشته که برای این تبدیل اهمیتی نمادین قایل شوند.

اینان در ثابت حیث خویش متن ها دیرین را به کمک گرفته اند ؛ چرا‌که از برخی از این متن ها می اقتدار سود گرفت که دایره ، افضل انواع ، تمثیل آسمانها و افلای و همین طور کمال و بساطت و ازلیت و ابدیت آن‌ها و راز زیبایی بلندتر میباشد ؛ و مربع تشان زمین و دانا کون و خرابی راز رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد موادتشکیل دهنده اربعه و تمثیل دنیای خاکی و چرک الود و از هیمن جا سر تبدیل مربع به دایره معنایی عمیق مییابد.

این تبدیل در حقیقیت راز دگرگونی و تبارک تلقی گشته میباشد ؛ عروجی از دنیای خاک به افلای و از ملک به ملکوت از آنچه فانی و بدون نور و تغییرپذیر آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد میباشد به آنچه باقی و اثبات و بدور از تحول و پر‌نور و رخشنده میباشد.

در جمهوری اسلامی ایران به مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد کار گیری از بنا گنبد (dome)، برای پوشش دهنه های بلندمرتبه، پیشینه ای کهن دارااست. کمبود چوبهای پایدار و کشیده که در واقعیت عنصر مهم پوشش تخت میباشد، باعث گردیده‌است که پوشش طاق و گنبد اشاعه پیدا نماید. اجرای این دور و بر در معماری جمهوری اسلامی ایران از منزلت بالایی برخوردار‌است. هنرمند در معماری اسلامی اهل ایران غایت ذوق وسلیقه و آمادگی خویش را در بنای مساجد به شغل گرفته و خلال نظر کردن مسائل ساختاری و سازهای به بعد ها زیبای شناسانه گنبد نیز پرداخته میباشد.

پوشــش گنبدی صورت در جمهوری اسلامی ایران پییشنه ای دیرینه داراست.

گنبد مسجد در معماری اسلامی
گنبد مسجد تحت عنوان یکی مهم‌ترین عنصرها معماری اسلامی به ویژه در مساجد در حیث گرفته می‌گردد. به کار گیری از گنبد مسجد در معماری اسلامی رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد از زمان بنی امیه از اورشلیم در 691 میلادی شروع شد. معین میباشد که گنبد مسجد در بدو تأسیس ذیل تأثیر معماری بیزانس بوده میباشد.

پیاده سازی گنبد مسجد در معماری اسلامی، در گونه های متعدد آن، سبب شد تا مضمون‌ آن‌ها میان معماران مسلمان به جهت نمادگرایی متعالی، به یک کدام از مهم ترین موادسازنده معماری اسلامی تبدیل خواهد شد.

معماری اسلامی و به ویژه معماری مساجد، یک تصویر از کیهان یا این که بشر در بعدها کیهانی اوست.تن آدم معبدی میباشد که روح درآن استقرار می‌یابد.صحیح آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مانندکیهان که به سود به عبارتی روح زنده میباشد.

انواع متعدد خشت که در بناهای مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد معماری خوارزمشاهیان به عمل رفته متنوع میباشد که یک تیم از این آجرکاری در مساجد به فعالیت رفته میباشد این گونه های عبارت اند از :

مربع
در لبه دیوارهای تزئینی حیاط شمالی مسجد جامع فرومد که باطن آن ها نقوش گیاهی وجود دارااست و در نمای حیاط شمالی مسجد جامع گناباد که باطن آن‌ها یک طرح هشت وجهی ( تسمهای ) دیده میشود .

دایره
در تزیینات فراز پیشانی تراس قبله مسجد مکتب ملک زوزن که در باطن این دوایر نقوش گیاهی گره و کتیبه قابل مشاهده میباشد در کناره کادر های تزئینی « لا » مانند که در نمای حیاط غربی مسجد مکتب ملک زوزن و تراس جنوبی مسجد جامع بهشت به چشم رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد میخورد به طور یک قطعه خشت دایره ای صورت فی مابین دو قطعه خشت مربع صورت به شغل رفته میباشد.

هم اینگونه دو عدد از طاق نماهای دیوارهای تزئینی طرفین تراس شمالی مسجد جامع فرومد و نیز درون بعضی از قابهای « لا » صورت ، مانند نمای حیاط غربی مسجد زوزن که در معماری سنتی موسوم به « طبل » ، « شمسه » ، « تکه » و « پنج نماید » میباشند دوایر متقاطع به چشم میخورد.

این نقش به عبارتی چیزی میباشد که از زمان سلجوقی به بعد از آن نمای درونی گنبدخانه را صورت اعطا کرد درواقع نقش اختری به وجود آمده آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد نتایج هندسه دقیقی میباشد که معماری خوارزمشاهیان از سده های وسط به آن گاه در تزیین به شغل گرفته میباشد.

مسجد
او‌لین و اول راس یاددادن مسلمانها مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد مسجد بود.مساجد از شروع عصر مهاجرت راءس تجمع مسلمین و دریافت تصمیمات سیاسی و تعلیمات شرعی بود و سنتی که از عهدوپیمان رسول و خلفای راشدین ساخت و ساز شد.پس از آن‌ها دیرگاهی فی مابین مسلمانها باقی بود. اشخاصی که اسلام آورده بودند همه تشنه داده ها جدید در امر آئین تازه بودند و تمایل داشتند از توحید و قرآن و احکام شرع باخبر شوند و مسجد که برای پرستش معبود و اداء فرائض و راءس اجتماعات مسلمین بود طبعا شایسته ترین مقام برای این شغل بشمار میرفت ، چنانکه در دانا مسیحیت کلیسا همین وظیفه را ایفا می اعطا کرد.

مدرسه منزل
جای خاصی نداشته میباشد و معمولا رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد در منزل، بالاخانه، سرکوچه یا این که در منزل ملا بوده و مقدمات الفبا، قرآن و قرائت را در آن فرا می گرفتند.

مکتب
مکتب در کشور ایران عمدتا مدرسه ها کهن در جمهوری اسلامی ایران به دو شکل ساخته شدند یا این که تحت عنوان بخشی از مساجد که همت مسجد و مکتب در یک ساختمان تلفیق می‌شد و یا این که به صورت یک واحد غیر وابسته جهت علم آموزی و اقامت طلاب تاسیس می‌گردید. مدرسه ها تاریخی در دو سطح بوده میباشد.

یکی از سطح مقدمات مشتمل بر صرف و نحو ، ادبیات فارسی ، علم ها فقاهتی که در واقع این برهه زمانی حکم مکتب دبیرستان را داشته میباشد
دوم درس بیرون که در برخی از آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد بخش های بنای مکتب برای درس بیرون یا این که درس تخصصی مکانی در حیث گرفته می شد‌ه‌است. درس بیرون اختصاصی به مباحث مذهبی نبوده و درسهایی مثل ریاضی ها، موسیقی و … نیز در آنجا درس دادن می گردیده است.

گلشن پهلوان پور مهریز وابسته به زمان زندیه مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد و قاجاریه می‌گردد به جهت جوی‌بار آبی رنگ که از درون آن از عبور می نماید به یک کدام از جاذبه های توریسم خاص بدل گشته میباشد.

تاریخچه گلشن پهلوان پور
گلشن وابسته به اواخر عصر زندیه و قاجار میباشد. این گلشن وابسته به شخصی به اسم «حسن ملارضا» بوده میباشد که پس از وی به دامادش «علی پهلوان» وابستگی گرفت.

گرچه تاسیس بناهای گوناگون این شرکت به زمان رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد های متفاوت مربوط میگردد ولی تاریخ تاسیس اول گروه به اواخر عصر قاجار گشوده میشود و یک کدام از گلشن های زیبای کشور ایران میباشد.

حوزه‌ مزویرآباد مهریز به جهت دسترسی به قنات و وجود آب جاری در حوزه‌ در پیشین یک ناحیه اعیان نشین محسوب می گردیده است. وجود باغهای خوشگل در‌این ناحیه که بیشتر از عصر های قاجار و پهلوی برجای باقیمانده، تا حدود متعددی تغییرات مدل باغسازی را از قاجار به پهلوی آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد نماد میدهد.

کاروانسرا از نوع کاروانسرای باطن شهری و در کنار خط مش های اساسی سازه گردیده‌است.

کالبد بسیار قطور با مصالح بنایی مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد (سنگ، گچ و ملات ساروج) تحت عنوان خازن حرارتی جهت تعدیل دمای ساختمان و قرارگیری اصطبل در پشت اتاق مسافران از نگاه حرارتی اثرگذار بوده میباشد.

درونگرایی و ایوان مرکزی و یکپارچگی قالب فرنگی سازه در قبال موقعیت نامساعد اقلیمی، و وجود درخت در ایوان جهت خنک نمودن فضای باطن تراس، بلند بودن کف اتاق مسافران جهت مراقبت از عامل ها جویبار و در نظرگرفتن ایوانچه هایی در جلو اتاق ها به خواسته حمایت سایه جهت هماهنگ شدن با اقلیم ناحیه پیاده سازی گردیده است.

و پیاده سازی فضاهایی مانند: آب انبار، باره حایل، خزینه، حجره و اتاق جهت برآوردن نیازهای کاروانیان از عواملی میباشد که در نظارت کلی این کاروانسرا رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد می شود به حاصل ذیل دست یافت.

از این سازه تا سال 1311 خورشیدی تحت عنوان کاروانسرا به کارگیری می‌شد که به جهت واقع شدن شهر برازجان بر راز روش تجارتی شیراز به بوشهر مکانی مطلوب جهت استراحت کاروانیان بوده میباشد.

برج و بارو
برای پناه بنا دربرابرمهاجمین به صورت دایره درچهارگوشه بناقرارداردارتفاع هریک ازآنها91/12مترمی باشد.

ایوانچه
درروبروی حجره ها ازایوانچه جهت سایه اندازی به کارگیری می شد‌ه‌است.

اتاق مسافران
اتاقی که جهت استراحت مسافران ازآن استعمال می شد‌ه‌است.

پشت بام
پشت بام بنامسطح می باشد آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد وبرروی پشت بام ازهواکش ونورگیرمطابق شکل مصرف شده هست.

پشت بند
جهت ایستایی بنا(نیارش) ازپشت بنددربیرون بنا بکاربرده شده است.

مسجد مدرسه ها قزوین در دو طبقه ایجاد شده است.
سردر ورودی مکتب سردار دربین مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد ضلع شمالی سازه قرار گرفته و در نزدیکی آن غرفه هایی ترتیب داده گردیده است.
ایـن سـردر در طرفین درگاه های کوچکتری دارااست که با کاشی های مینایی و نقوش گل و بته طیوران و اسلیمی زینت یافته ودارای طاقنماهایی میباشد.
ازاره و سکوهای سردر از سنگ تشکیل شده و پایین طاق آن با یزدی بندی زیبایی پوشش یافته میباشد.
ورودی مسجد مکتب سردار قزوین به هشتی کوچکی شیوه پیدا می نماید که اضلاع اساسی آن به جهات متعدد شیوه دارااست و دسترسی به صحن دوشبستان یا این که معلم جانبی و طبقه دوم مکتب را مهیا می سازد.
صحن سازه مستطیل صورت رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد میباشد و در سه ضلع آن حجره ها و معلم هایی در دو طبقه و در ضلع جنوبی آن حیاط و مسجدی با سه پوشش گنبـدى قـرار داراست.
در بین صحن آبگینه و مهتابی بزرگی قراردارد.
مکتب سردار مانند دیگر مدرسه های زمان قاجار دارنده حجره هایی در دو و طبقه برای سکونت طلاب بعضا فضاهای شبستانی و فضاهای سری خیس در اشکوب دوم ودارای دو مکتب برای یادگرفتن و یک گنبد منزل تحت عنوان فضای عبادت است.
ازاره سازه در حوالی صحن از سنگ و سایر نما با خشت و تزئینات کاشی اجـرا شـده اسـت.
حجره های مکتب با پوشش مسطح دردوطبقه و در ضلع غربی و شرقی مکتب مکان گرفته اند براین اساس که در اواسط حجـره بزرگی جای دارد و در دوطرف آن راهروی طبقه دوم و در طرفین راهروها در هر طرف سه حجره تاسیس شده است.
حجـره هـا دارنده ایوانچه ای در جلو و پستو یا این که انباری در بخش عقب می‌باشند.
نصیب دیگر مکتب که از نگاه نوع پوشش و تزئینات به فعالیت رفته مداقه داراست مسجد یا این که نمازخانه مکتب میباشد.
بنا مسجد مکتب سردار آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد قزوین از نوع طاق و قوس و گنبد آجری است . جابجایی توشه عمودی از قو سها و گنبد ها به وسیله جرز های که توامان نقش دیوار های دیوایدر را اعمال میکنند.

این مسجد از نگاه مساحت و مدل مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد ساختمان ، دارنده ۱۱۰ متر طـول و ۸۰ متـر پهنا میباشد.
تعالی ترین ایـوان آن در ضلع غربی و سایر در شمال و جنـوب و شـرق مسجـد قـرار دارااست.
ساختمان بلند سلجوقی آجری نیز در همیـن مـحـدوده واقع گردیده‌است که در ضلع شمال شرقی مسجد ملک کرمان قرار گرفته میباشد.
در دیگر ضلع های مسجد نیز شبستان هایی وجود دارااست که پر اسم و رسم ترین آن شبستان امام حسن (ع) واقع میباشد.
در ضلع غربی، سه درب ورودی وجود دارااست.
سردر جنوب غربی آن او‌لین ورودی مسجد امام کرمان بوده میباشد و ابعاد با دخل و تصرفاتی که در ادوار متفاوت در بنای مسجد انجام یافته و به خصوص با تاسیس رزرو مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد خیابان مسجدملک درهای شمالی و شرقی نیز گشوده گردیده است.
در قبلی قناتی به اسم مستوره (منسوب به دختر ملک توران فرمان روا یکم) وجود داشته که آب قنات از طـريـق فـواره ای به صحن مسجد ملک کرمان منتقل می شد‌ه‌است.
سردر ورودی
مسجد ملک فعلا دارنده سه در ورودی میباشد آدرس مسجد امام حسن مجتبی فکوری مشهد که راز در ورودی و مهم مسجد امام حال درب شمالی میباشد. درب سابق مسجد چوبی و نادر طول بوده و فلسفه ی نادر بودن طول این درب زورخانه های دیرین، این بوده که اشخاص هنگام داخل شدن به مسجد ملک محرمانه به علامت تعظیم خم نمایند و بعد از آن درون شوند. بعداز عبور از سردر شمالی مسجد ملک کرمان، وارد دالانی با سقف نسبتاً مرتفع می شویم که نمای آن آجرکاری معقلی میباشد.